Oyuncak Seçimi

Oyuncaklar günümüzde çok çeşitlidir. Farklı maddelerden yapılmış, farklı renklerde ve farklı özellikte olabilirler. Ancak en iyi oyuncak, çocuğun tekrar tekrar oynamak isteyeceği ve her defasında ona daha çok oyun ve daha fazla haz veren oyuncaktır. Oyuncak çocukta merak uyandırmalı,  kasları çalıştırmalı, girişimciliği ve düş gücünü artırmalı, çocuğu problem çözmeye yönlendirmelidir.

Oyuncak seçiminde öncelikle göz önüne alınan etken, çocuğun yaşıdır. Çok küçük çocuklar, renkli bir çıngırak gibi, tüm duyularını uyaran oyuncaklardan hoşlanırlar ve bu oyuncaklar onların tam olgunlaşmamış duyularının gelişimine önemli katkıda bulunur.

Yeni yürümeye başlayan çocuklar, farklı şekil ve boyutlardaki küpleri yerleştirme çıkarma oyunlarını severler. İki yaşlarındaki çocuklar, yeni kazanmakta oldukları bilek çevirme yeteneğini kullanıp, geliştirebilecekleri basit legoları diğer oyuncaklara yeğlerler. Okul öncesi devreye ulaşan çocuklar ise, yaratıcı yönlerini destekleyen her türlü nesneden ve resim yapmaktan hoşlanırlar. Boyama ve çizme yaratıcılığı özendirir.

Basit ama eğlendirici oyuncaklar, yaratıcı ve aktif bir uyarı olanağı sağlar. Örneğin evde bulunan kaplar, makaralar ve hamurların tümü, çocuğa istediği gibi şekillendirebileceği bir oyun ortamı sağlar. Çocuk, bu ortamda aslında kendi kişiliğini biçimlendirir.

Su, kum, toprak, çamur ve boyalar çocuğun dış dünyasını tanımasına ve deneyim kazanmasına neden olur. Bunlardan çamur, çocuğun yaratıcı yeteneğini geliştirerek kendini yönetme becerisi geliştirmesini sağlar. Bunlara diğer bir örnek olan bebekler ve bebek elbiseleri çocuğun hayal gücünü geliştirir. Giysiler ve giyinmek de evde bulunan, çocuğun yaratıcılığını olduğu gibi, kendine güvenini de artıran bir oyundur. Farklı giysileri deneyen çocuk, aslında o giysileri giyerek kafasında canlandırdığı kişi olması, bunun nasıl bir duygu olduğunu öğrenir.

Çocuk büyüdükçe, oyuncak olarak kullanabileceği araç-gereçler de çeşitlenir. Örneğin kitaplar ve okuma, çocuğun sevdiği ve ilgi duyduğu konulardan seçilince, onun için en haz verici oyuncak ve oyunlardır. Ayrıca okuduğu kitaptaki olayı veya kişileri çizime dökmek, çocuğa bazı şeyleri kafasında canlandırmayı öğretirken, belleğini de güçlendirir.

Gelişim Alanlarına Göre Oyuncaklar

Duyu ve algısal motor gelişim; Oyun hamuru, küçük ve kolay yönetilebilen, sıkılabilen oyuncaklar, küçük çocukların el kaslarını, dokunma ve kavrama becerilerini destekleyen oyuncaklar (düğmesine basıldığında ses çıkaran), günlük olay kartları, resimli oyun panosu, müzik kutuları (kurmalı elektronik), duyu panosu, duyu küpleri ve kitapları, tef, zil, marakas gibi müzik aletleri.

Motor gelişim; Renkli farklı büyüklükte toplar, küpler, basit bloklar, büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar, tahta, çekiç, çivi ve çakma panolar, yumuşak tebeşir, pastel boyalar, kâğıtlar, yapı inşa oyuncakları, farklı boyutlarda arabalar, boya kalemleri, kalın fırçalar bu gruba girer.

Bilişsel gelişim; Eşleştirme ve yapboz kartları, zıt kavramlar gibi kavram kartları, kurallı oynanan oyun kartları, hafıza kartları, yapbozlar, bloklar, domino taşları, legolar ve küpler bu gruba girer.

Sosyal gelişim; Dramatik oyuncaklar, evcilik oyuncakları, davul ve zil gibi müzik aletleri ve mesleklere yönelik oyuncaklar.

Dil gelişimi; Basit şiirleri içeren kasetler, şiir ve ninni kasetleri, kuklalar, çocuklara okumak için masal kitapları, fabllar, okul ve sanatla ilgili öykü kitapları.

Öz bakım gelişimi; Bedenle ilgili materyaller, elbiseler, giysilerle ilgili kartlar, özbakım kitapları.

Oyuncak Seçiminde Anne Babaya Öneriler

• Çocuklara güvenli oyun alanları ve oyun zamanları sağlanmalıdır.

• Çocuklara yaşıtları ile oynayacak oyun çevresi yaratılmalıdır.

• Çocukların oyunlarına katılmalı ama oyun yönetilmemelidir.

• Oyun oynarken sabırlı olmalı, çocuğun sorularına yanıt verilmeli ve isteklerine uyulmalı, yapacakları çocuğa söylenmemelidir.

• Oyuncaklar çocukların yaşına ve gelişim özelliklerine uygun olmalıdır.

• Anne ve babalar kendi istek ve beğenileri yerine, çocuklarının istek ve gereksinimlerine uygun oyuncak tercihi yapmalıdırlar.

• Oyuncaklar sağlam ve dayanıklı olmalıdır. Çocuklar için tehlike yaratabilecek nitelikteki (sivri, paslı, kesici, delici, boyası çıkabilen vb.) oyuncaklar ve oyun malzemeleri tercih edilmemelidir.

• Oyuncaklar kolay temizlenebilen bir materyalden yapılmış olmalı, canlı, parlak renkte ve estetik özelliğe sahip olmalıdır.

• Oyuncakların seçiminde önce basit, sonra karmaşık oyuncaklar tercih edilmelidir.

• Sadece öğretme amaçlı oyuncaklar yerine, hem eğlenceli hem de eğitsel özellikleri olan, problem çözmeyi sağlayan, merak uyandırıcı oyuncaklar tercih edilmelidir.

• Oyuncakların çok pahalı olması önemli değildir. Önemli olan oyuncağın niteliği ve çocuğa uygunluğudur.

• Özellikle küçük yaş grubu çocuklar için kolay çıkabilen ve yutulma riski olan oyuncaklar tercih edilmemelidir.

• KAYNAKÇA

  ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi (2004). 5(2):39-42 Oyun Oyuncak ve Çocuk (Egemen ve Ark)

  Türkçe Sözlük 2.(7. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları-505/2 Ankara 1938:914.

  Uluğ M.O. Niçin Oyun? Göçebe yayınları (1997).1-48. Sarı, Ş. Bir Oyun Aracı Çamur, Çoluk Çocuk. 2002:16:21-22.

  Lillard A.S. Pretend play skills and the child’s theory of mind Child Dev1993:,64:348-71

  Galligan A.C. That place where we live :the discovery of self through the creative play experience. J Child Adolsc Psyhiatr Nurs (2000). 13:169-76

  Gökşen C. (2014). Oyunların Çocukların Gelişimine Katkıları